Een gezonde bodem is de basis van elke tuin. De bodem is niet alleen de basis voor een weelderige tuin, maar ook voor sterke struiken, planten en bomen die minder vatbaar zijn voor ziektes. Een gezonde bodem of ook wel bodembiodiversiteit genoemd is cruciaal voor elke plant. De samenstelling van de bodem verschilt in Nederland per regio. Het maakt nogal een verschil of je in de polder woont of op het zand in het oosten van het land bijvoorbeeld. Het is daarom belangrijk om de eigenschappen van je eigen bodem te kennen en te begrijpen. Wanneer je dit goed weet, maak je de juiste keuze aan planten voor in je tuin. Ook zorg je voor een gezonde en rijkbloeiende tuin.
In dit artikel bespreken we hoe je de gezondheid van je bodem kunt verbeteren, welke rol bodemstructuur speelt en hoe je met natuurlijke methoden een vruchtbare tuinbodem kunt krijgen.
Waarom kennis van je bodem in je tuin belangrijk is!
Een gezonde bodem is de basis van elke tuin. De bodem is een complexe wereld van mineralen, organisch materiaal (denk aan verrotte plantaardige resten), water, lucht en micro-organismen (bacteriën en schimmels). Deze elementen werken samen om planten te voeden, water vast te houden en af te voeren. Het biedt tevens een goede en stabiele structuur voor de wortelgroei van je planten, struiken en bomen.
De teellaag; de bovenste 60-80 cm
Wanneer je in de winkel een verpakking van een bodemverbeteringsmiddel of zak tuinaarde koopt zie je vaak de term teellaag staan. Wat wordt hier eigenlijk mee bedoeld? Het grootste deel van de wortels van planten en bomen bevindt zich in de bovenste 60-80 cm van de bodem, de zogenaamde teellaag. Een gezonde teellaag bevat voldoende humus (humus zijn verteerde bladeren, takjes etc.), voedingsstoffen en micro-organismen. Deze bovenste laag heeft een goede structuur en waterdoorlatendheid. Dit is de basis voor een gezonde tuin.
Bodemstructuur en vruchtbaarheid
Wat is bodemstructuur? De structuur van de bodem verwijst naar de manier waarop de deeltjes (zand, silt en klei) en organisch materiaal samenklonteren tot een samenhangend geheel. Een goede structuur zorgt ervoor dat water en lucht goed door de bodem kunnen bewegen en biedt een optimale omgeving voor wortels en micro-organismen. Zo kun je je misschien voorstellen dat een zandgrond die je meer in het oosten en de hogere delen van het land vindt losser is qua structuur dan bijvoorbeeld de polders is Zeeland, Flevoland en Noord Holland met een bovenste bodem van klei. Dat is vettiger en smeerbaar.
Belang van organische stof
Organisch materiaal, zoals compost en plantenresten, speelt een cruciale rol in het verbeteren van de bodemstructuur. Het verhoogt het water- en luchthoudend vermogen van de bodem en dient als voedselbron voor micro-organismen. Onderzoek heeft aangetoond dat een organische stofgehalte van minstens 3-5% essentieel is voor een vruchtbare bodem.
Ook recente studies benadrukken het belang van bodembiodiversiteit. Een rijk bodemleven met verschillende soorten bacteriën, schimmels, wormen en andere organismen zorgt voor een efficiëntere afbraak van organisch materiaal, betere nutriëntenbeschikbaarheid en een hogere weerstand tegen bodemziektes. Dit bevestigt dat een gezonde bodem de basis is van elke tuin.
Het geheel van alle bovengenoemde componenten wordt ook wel bodembiodiversiteit genoemd. De aandacht hiervoor wordt steeds meer onderschreven in Nederland. Denk bijvoorbeeld alleen al maar aan het landelijk gebied met veel landbouw en ook gezonde standplaatsen van bomen in de stad.
Natuurlijke Bodemverbetering
Natuurlijk wil je een gezonde bodem, maar als je bodem niet gezond is zijn er verschillende natuurlijke methoden om de kwaliteit te verbeteren:
1. Composteren
Compost is een van de beste manieren om organisch materiaal aan uw bodem toe te voegen. Door plantenresten, keukenafval en ander organisch materiaal te composteren, creëer je een rijke, humusachtige stof die de bodemstructuur en vruchtbaarheid aanzienlijk verbetert. Heb je de ruimte in je tuin, maak dan een composthoek of een compostbak zodat je dit na composteren kunt gebruiken in je tuin.
2. Groenbemesting
Groenbemesters, zoals klaver, lupine en gele mosterd, zijn planten die je in het najaar zaait en in het voorjaar onderspit. Ze verrijken de bodem met stikstof, verbeteren de structuur en voorkomen uitspoeling van nutriënten. Vooral in moestuinen en op braakliggende terreinen zijn groenbemesters een uitstekende keuze. Groenbemesting zie je in tuinen doorgaans weinig toegepast, maar kan bijvoorbeeld wel waardevol zijn bij een tuin in de nieuwbouw.
3. Micro-organismen toevoegen
Structuurverbeteraars zoals DCM Vivimus of Ecostyle Terra Fertiel bevatten nuttige bacteriën en schimmels die het bodemleven activeren. Deze producten stimuleren wortelgroei en verbeteren de opname van voedingsstoffen. Ze zijn vooral nuttig in tuinen waar het bodemleven sterk is afgenomen. Ook wanneer je een tuin opnieuw aanplant is het gebruik hiervan waardevol om de bodem te verbeteren.
4. Mulchen
Mulchen is het bedekken van de bodem met organisch materiaal zoals houtsnippers, stro, bladeren of grasresten. Dit beschermt de bodem tegen erosie, houdt vocht vast en breekt langzaam af tot voedingsstoffen voor de bodem. Zeker wanneer het al wat verteerd is, zul je zien dat vogels het ook heerlijk vinden om met hun snavel erin te woelen op zoek naar kleine insecten en wormen.
Hoofdbodemsoorten in Nederland
Een gezonde bodem is de basis van elke tuin, ongeacht het bodemtype. Nederland kent een grote verscheidenheid aan bodemsoorten, elk met hun eigen kenmerken en uitdagingen. Veel tuinier weten redelijk goed op welke grond ze wonen en hun tuin hebben. Toch is dat niet voor iedereen een vanzelfsprekendheid. Bekijk daarom eens de bodemkaart en de beschrijving van de belangrijkste bodemtypen in Nederland.
Hieronder een overzicht van de belangrijkste bodemsoorten:
- Zeeklei (groene gebieden op de kaart)
Zeeklei is vruchtbaar en rijk aan voedingsstoffen. Het heeft een goede waterhoudende capaciteit, maar kan zwaar en slecht doorlatend zijn. Door compost en zand toe te voegen, kun je de structuur verbeteren en de drainage bevorderen.
- Rivierklei (groene gebieden op de kaart, wanneer je de lijnen van de rivieren volgt)
Net als zeeklei is rivierklei zeer vruchtbaar, maar het heeft vaak een betere doorlatendheid. Dit type bodem is ideaal voor akkerbouw en tuinieren, mits je verdichting voorkomt door regelmatig te beluchten.
- Veen (paarse gebieden op de kaart)
Veenbodems bestaan uit gedeeltelijk verteerd plantenmateriaal en zijn rijk aan organische stof. Ze zijn echter zuur en kunnen inklinken bij uitdroging. Kalk toevoegen kan helpen om de pH te verhogen, terwijl compost de structuur en vruchtbaarheid verbetert.
- Zand (licht rood/oranje gebieden op de kaart)
Zandbodems zijn goed doorlatend maar arm aan voedingsstoffen en organisch materiaal. Regelmatig compost en organische meststoffen toevoegen is cruciaal om deze bodems vruchtbaar te maken
- Löss (donker rode gebieden op de kaart)
Löss is een zeer vruchtbare bodemsoort die voornamelijk in Zuid-Limburg voorkomt. Het heeft een fijne structuur en een hoog nutriëntengehalte. Om erosie te voorkomen, is het belangrijk om de bodem te bedekken met planten of mulch.
- Duinen (gele gebieden langs de kust)
Wanneer je in de duingebieden langs de kust woont heb je te maken met een zandgrond, zie boven bij 4.
Wil je zelf weten hoe de bodem is opgebouwd in je eigen tuin neem dan eens een kijkje bij deze handige tool.
Praktische tips voor een gezonde bodem
Wil je weten hoe het gesteld is met de bodem in je tuin, dan kun je het beste een test doen. Gebruik een bodemtestkit om de pH-waarde en nutriëntenbalans van uw bodem te meten. Dit helpt je gerichte maatregelen te nemen. In elk willekeurig tuincentrum is een test te koop en het geeft je een goed inzicht. Zeker als je daarna de bodem wilt verbeteren.
Vooral bij kleibodems is beluchten belangrijk om verdichting te voorkomen. Gebruik hiervoor een spitvork of een speciale beluchter. Hierbij spit je kleine gaten in de grond om extra zuurstof toe te laten in de grond.
Tegenwoordig is men zich als steeds bewuster van de impact van bestrijdingsmiddelen om ziekte en plagen te voorkomen. Het gebruik van deze middelen bijvoorbeeld op het blad van de plant heeft ook een neveneffect en dat is dat het ook in de bodem terecht komt. Daar zal het eveneens waardvol bodemleven verstoren. Probeer daarom het gebruik tot een minimum te beperken of kijk naar biologische alternatieven.
Een gezonde bodem is de basis van elke tuin. Door aandacht te besteden aan bodemstructuur, organische stof en micro-organismen leg je een sterke basis voor gezonde struiken, planten en bomen. Met natuurlijke bemesting, groenbemesting en slimme onderhoudstechnieken kun je je bodem duurzaam verbeteren en vruchtbaar houden.
Weet je niet precies welke bodem zich in je tuin bevindt en wat je moet doen om een gezonde bodem te krijgen. Heb je toch hulp nodig , wij denken graag mee en adviseren wat je het beste kunt doen om je tuin in topconditie te houden of te krijgen. Neem contact met ons op zodat we je kunnen helpen. Weet je welke grondsoort zich in je tuin bevindt en heb je hulp nodig bij de juiste plantenkeuze, kijk dan eens naar één van onze handige services. Op maat beplantingsplan of feedback op je plantenlijst.
